|
|
CHÖÔNG VII THIEÀN PHAÙI THAÛO ÑÖÔØNG Naêm 1069, vua Lyù Thaùnh Toâng ñem quaân chinh phaït Chieâm Thaønh, chieám caùc chaâu Ñòa Lyù (phuû Quaûng Ninh, tænh Quaûng Bình), Ma Linh (caùc huyeän Minh Linh, tænh Quaûng Trò) vaø chieám Boá Chính (caùc huyeän Bình Chaùnh, Minh Chaùnh, vaø Boá Traïch thuoäc Quaûng Bình). Saùch An Nam Chí Löôïc cuûa Leâ Taéc noùi raèng trong soá nhöõng tuø nhaân baét ñöôïc cuûa Chieâm Thaønh trong cuoäc chinh phaït aáy, coù moät vò thieàn sö Trung Hoa teân laø Thaûo Ñöôøng. Vò thieàn sö bò baét cuøng vôùi nhöõng ngöôøi Chieâm Thaønh vaø chaúng ai bieát laø thieàn sö. Khi veà tôùi kinh ñoâ, vua chia nhöõng tuø nhaân baét ñöôïc cho caùc quan ñeå laøm ngöôøi phuïc dòch. Tình côø thieàn sö Thaûo Ñöôøng ñöôïc chia cho moät ngöôøi taêng luïc, moät chöùc vuï trong coi veà taêng söï. Moät hoâm, trong luùc taêng luïc ñi vaéng, teân noâ boäc Thaûo Ñöôøng laät xem thöû nhöõng baûn ngöõ luïc Thieàn hoïc cheùp tay ñeå treân baøn cuûa chuû. Thaáy baûn naøy cheùp coù nhieàu choã sai quaù, Thaûo Ñöôøng khoâng chòu ñöôïc, beøn caàm buùt söûa chöõa. Khi vò taêng luïc veà, khaùm phaù ra caâu chuyeän aáy, raát laáy laøm ngaïc nhieân, beøn ñem töï söï taâu leân vua. Vua cho vôøi teân noâ boäc kyø laï aáy leân hoûi, thì bieát ñoù laø thieàn sö Thaûo Ñöôøng ôû Trung Hoa, nhaân ñi qua Chieâm Thaønh truyeàn giaùo maø bò baét. Khaâm phuïc veà söùc hoïc vaø ñaïo ñöùc cuûa Thaûo Ñöôøng, vua lieàn phong thieàn sö laøm quoác sö. Thieàn hoïc cuûa Thaûo Ñöôøng coù nhöõng giaùc saéc môùi laï, do ñoù moät thieàn phaùi nöõa ñöôïc thaønh laäp, laáy teân laø thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng. Thieàn sö Thaûo Ñöôøng truï trì taïi chuøa Khai Quoác, ngay ôû kinh thaønh Thaêng Long. Saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh coù ghi raèng thieàn sö Thaûo Ñöôøng thuoäc truyeàn thoáng cuûa thieàn sö Tuyeát Ñaäu Minh Giaùc ôû Trung Hoa. Thieàn sö Tuyeát Ñaäu Minh tòch naêm 1052, trong khi thieàn sö Thaûo Ñöôøng ñöôïc phong quoác sö ôû Ñaïi Vieät vaøo naêm 1069, ta coù theå noùi Thaûo Ñöôøng laø ñeä töû cuûa Tuyeát Ñaäu, vaø laø anh em ñoàng sö vôùi caùc thieàn sö Nghóa Hoøa, Trí Phuùc vaø Truyeàn Toâng. Thieàn sö Tuyeát Ñaäu thuoäc veà heä thoáng thieàn phaùi Vaân Moân: OÂng ñöôïc xem nhö laø ngöôøi phuïc höng thieàn phaùi Vaân Moân. OÂng laø ngöôøi Töù Xuyeân, hoï Lyù, raát gioûi vaên chöông, ñi xuaát gia vôùi thieàn sö Quang Toä, nhôø moät caây gaäy cuûa thaày khai ngoä. OÂng ôû beân thaày naêm naêm, truù taïi nuùi Linh AÅn ba naêm nöõa, roài veà chuøa Tö Khaùnh ôû nuùi Tuyeát Ñaäu, môû tröôøng daïy hoïc. Vua Toáng ban hieäu cho oân glaø Minh Giaùc ñaïi sö. OÂng tòch naêm 73 tuoåi. Trong luùc sinh thôøi thieàn sö coù ruùt tinh yeáu töø 1.700 coå taéc trong boä Caûnh Ñöùc Truyeàn Ñaêng Luïc, laøm ra 100 baøi tuïng coå, trong aáy coù ñuû caùc lôøi thaêng toøa, thuyeát phaùp, phaùp ngöõ, nieâm höông, nhöõng cô duyeân truyeàn ñaêng vaø nhöõng caâu thaâm thuùy trích trong kinh ñieån. Sau naøy Vieân Ngoä thieàn sö ñaõ theâm vaøo taùc phaåm naøy caùc lôøi thuøy thò, tröôùc ngöoõ vaø bình xöôùng, taïo thaønh taùc phaåm Bích Nham Taäp, moät taùc phaåm troïng yeáu trong thieàn moân, xöa nay ñöôïc coi laø quyeån saùch quùy nhaát cuûa toâng phaùi thieàn (toâng moân ñeä nhaát thö). Sau khi thieàn sö maát, caùc ñeä töû thu goùp laïi nhöõng ngöõ cuù, thi ca vaø keä tuïng cuûa ngaøi laøm thaønh caùc taùc phaåm Ñoäng Ñình Ngöõ Luïc, Tuyeát Ñaäu Khai Ñöôøng Luïc, Boäc Truyeàn Taäp, Toå Anh Taäp, Tuïng Coå Taäp, Nieâm Höông Taäp, vaø Tuyeát Ñaäu Haäu Luïc. Moät ñaëc ñieåm cuûa phaùi Tuyeát Ñaäu laø chuû tröông söï dung hôïp giöõa Phaät giaùo vaø Nho giaùo; ñaëc ñieåm naøy ñaõ aûnh höôûng nhieàu tôùi Phaät giaùo vaø Nho giaùo: ñaëc ñieåm naøy ñaõ laøm aûnh höôûng nhieàu tôùi Phaät giaùo ñôøi Traàn ôû Vieät Nam, nhö ta seõ thaáy. Vaân Moân vaø Tuyeát Ñaäu ñeàu laø nhöõng thieàn sö baùc hoïc vaø coù khuynh höôùng vaên hoïc: caû hai ngöôøi ñeàu nhaèm tôùi hoaèng döông Thieàn hoïc trong giôùi trí thöùc, ñöa nho gia ñeán gaàn ñaïo Phaät vaø trôû neân Phaät töû. Chính khuynh höôùng Nho Phaät toång hôïp naøy ñaõ thoáng trò tö töôûng Trung Hoa trong buoåi ñaàu nhaø Toáng: ñaây laø giai ñoaïn thònh haønh cöïc ñoä cuûa thieàn phaùi Vaân Moân tòa Trung Hoa. Cuõng vì quaù thieân troïng veà giôùi thöôïng löu trí thöùc neân nhöõng tín ngöôõng Phaät giaùo bình daân (nhö ôû ñôøi ñöôøng) bò boû rôi vaø thieáu soùt trong thieàn phaùi Vaân Moân. Ta khoâng bieát thieàn sö Thaûo Ñöôøng coù döï phaàn trong vieäc bieân taäp caùc boä ngöõ luïc cuûa thieàn sö Tuyeát Ñaäu hay khoâng; ta chæ bieát khi haønh ñaïo ôû Ñaïi Vieät, oâng ñaõ söû duïng Tuyeát Ñaäu Ngöõ Luïc. Raát coù theå Thaûo Ñöôøng laø phaùp hieäu cuûa moät trong nhöõng ñeä töû cuûa Tuyeát Ñaäu ñaõ döï phaân bieân taäp caùc boä ngöõ luïc. Nhöõng vò aáy, nhö ta bieát,laø Duy Ích, Vaên Chaån, Vieân ÖÙng, Vaên Chính, Vieãn Traàn vaø Töû Hoaøn. Thieàn sö Thaûo Ñöôøng coá nhieân ñaõ giaûng Tuyeât Ñaäu Ngöõ Luïc nhieàu laàn taïi chuøa Khai Quoác, khuynh höôùng thieàn hoïc trí thöùc vaø thi ca ñaõ töø ñoù aûnh höôûng ñeán hai thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi vaø Voâ Ngoân Thoâng. Caùc thieàn sö Minh Trí (maát 1190) cuûa phaùi Voâ Ngoân Thoâng vaø thieàn sö Chaân Khoâng (maát 1100) cuûa phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi laø nhöõng ngöôøi ñaõ chòu aûnh höôûng nhieàu veà khuynh höôùng thieàn hoïc trí thöùc vaø thi ca cuûa phaùi Tuyeát ñaäu. Sau naøy thieàn phaùi Truùc Laâm cuûa ñôøi Traàn coøn tieáp tuïc chòu aûnh höôûng naøy. Saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh coù ghi ten tuoåi 19 ngöôøi thuoäc thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng, keå caû thieàn sö Thaûo Ñöôøng, phaân laøm saùu theá heä: Theá heä 1: Thaûo ñöôøng Theá heä 2: ba ngöôøi: Lyù Thaùnh Toâng, Baùt Nhaõ, Ngoä Xaù Theá heä 3: boán ngöôøi: Ngoâ Ích, Thieäu Minh, Khoâng Loä, Ñònh Giaùc Theá heä 4: boán ngöôøi: Ñoã Vuõ, Phaïm AÂm, Lyù Anh Toâng, Ñoã Ñoâ Theá heä 5: ba ngöôøi: Tröông Tam Taïng, Chaân Huyeàn, Ñoã Thöôøng Theá heä 6: boán ngöôøi: Haûi Tònh, Lyù Cao Toâng, Nguyeãn Thöùc, Phaïm Phuïng Ngöï. Vì khuynh höôùng thieân troïng trí thöùc vaø vaên chöông cuûa noù, thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng khoâng caém reã ñöôïc trong quaàn chuùng maø chæ aûnh höôûng ñeán moät soá trí thöùc coù khuynh höôùng vaên hoïc. Trong soá 19 ngöôøi thuoäc thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng ñöôïc ghi cheùp ôû saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh, ta thaáy chæ coù 10 vò laø ngöôøi xuaát gia, keå caû Thaûo Ñöôøng: Thaûo Ñöôøng, Thieäu Minh, Phaïm AÂm, Ñoã Ñoâ, Tröông Tam Taïng, Chaân Huyeàn, Haûi Tònh, Baùt Nhaõ, Khoâng Loä Vaø Ñònh Giaùc (töùc Giaùc Haûi) ñoàng thôøi cuõng thuoäc thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng. Ta thaáy coù tôùi 9 vò laø cö só, maø phaàn nhieàu laø vua vôi quan: Thaùnh Toâng, Anh Toâng vaø Cao Toâng ñeàu laø vua, Ngoâ Ích laø quan tham chính, Ñoã Vuõ laø quan thaùi phoù, Nguyeãn Thöùc laø quan quaûn giaùp. Thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng, vì nhöõng lyù do treân, ñaõ khoâng ñuû söùc taïo neân moät truyeàn thoáng sinh hoaït taêng vieän ñoäc laäp coù theå löu truyeàn veà sau. AÛnh höôûng cuûa thieàn phaùi naøy chæ ñaùng keå veà maët hoïc taäp. Thuyeàn Uyeån Taäp Anh tuy coù ghi laïi teân hoï 19 vò thuoäc thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng nhöng khoâng theå ghi laïi tieåu söû, nieân ñaïi caùc baøi truyeàn thöøa cuûa moãi vò. Chaéc haün nhöõng ghi cheùp naøy ñöôïc theâm vaøo töông ñoái hôi treã trong taùc phaåm. Thoâng Bieän ñaõ khoâng muoán ghi cheùp veà Baùt Nhaõ, vaø ñaõ khoâng ñeà caäp gì ñeán thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng trong lôøi trình baøy vôùi Thaùi Haäu Phuø Caûm Linh Nhaân vaøo naêm 1069, vaø Baùt Nhaõ laø vò thieàn sö duy nhaát cuûa theá heä thöù hai thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng. Thoâng Bieän ñaõ khoâng muoán ghi cheùp veà Baùt Nhaõ vaø Ñaïi Ñieân bôûi caùc vò naøy ñaõ chöùng toû chuù troïng veà taø thuaät thaàn bí maø khoâng chòu soáng theo truyeàn thoáng taêng vieän. ---o0o--- |