Vieät Nam Phaät Giaùo Söû Luaän Nguyeãn Lang Muïc Luïc Taäp Moät Taäp Hai Taäp Ba

Vaøo ñaàu theá kyû thöù möôøi ba, ba thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi, Voâ Ngoân Thoâng vaø Thaûo Ñöôøng daàn daàn nhaäp laïi laø moät. Do aûnh höôûng lôùn lao cuûa Traàn Thaùi Toâng vaø Tueä Trung thöôïng só, söï saùt nhaäp cuûa ba thieàn phaùi treân ñaây vaøo nhau ñaõ ñöa tôùi söï phaùt trieån lôùn cuûa thieàn phaùi Yeân Töû thaønh thieàn phaùi Truùc Laâm, töùc laø thieàn phaùi duy nhaát ñôøi Traàn. Ñôøi Traàn coù theå ñöôïc goïi laø thôøi ñaïi Phaät Giaùo Nhaát Toâng, töùc laø thôøi ñaïi cuûa moät phaùi Phaät Giaùo Duy Nhaát. Toâng phaùi naøy xuaát hieän töø nuùi Yeân Töû maø vò toå khai sôn laø thieàn sö Hieän Quang. Thieàn sö Vieân Chöùng hieäu Truùc Laâm, thaày cuûa vua Traàn Thaùi Toâng, laø toå thöù hai cuûa Phaùi Yeân Töû, ñöôïc vua toân xöng laø quoác sö. Vò toå truyeàn thöøa thöù ba laø Ñaïi Ñaêng quoác sö ñoàng sö vôùi vua Traàn Thaùi Toâng. Moät vò quoác sö khaùc töôïng tröng cho söï laõnh ñaïo neàn Phaät Giaùo thoáng nhaát ñôøi Traàn laø Nhaát Toâng quoác sö, ñeä töû cuûa thieàn sö ÖÙng Thuaän thuoäc theá heä thöù 16 cuûa thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng. Danh töø Nhaát Toâng maø vua Traàn Thaùi Toâng duøng ñeå toân xöng vò quoác sö haún coù yù nghóa veà tình traïng thoáng nhaát Phaät Giaùo trong moät toâng phaùi duy nhaát. 

Tröôùc heát ta haõy xeùt veà nhöõng aûnh höôûng töông hoã giöõa ba thieàn phaùi ñôøi Lyù. Nhö ta bieát, thieàn phaùi Thaûo Ñöôøng khoâng coù cô sôû trong ñaïi chuùng bình daân, cuõng khoâng coù truyeàn thoáng tu vieän ñaëc thuø, nhöng coù aûnh höôûng saâu ñaäm tôùi maët hoïc thuaät tö töôûng vaø thi ca treân hai thieàn phaùi ñöông thôøi: Tuyeát Ñaäu Ngöõ Luïc ñaõ trôû thaønh moät vaên kieän ñöôïc troïng duïng ôû caû hai thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi vaø Voâ Ngoân Thoâng. Thieàn sö Thöôøng Chieáu, thuoäc phaùi Voâ Ngoân Thoâng, ñaõ sang laøm toïa chuû ôû chuøa Luïc Toå, voán laø moät toå ñình raát xöa cuûa thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi: ñieàu naøy chöùng toû hai thieàn phaùi naøy luùc baáy giôø haàu nhö ñaõ saùt nhaäp nhau thaønh moät. Thöôøng Chieáu vaø ñeä töû laø Thaàn Nghi sinh hoaït trong loøng thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi ñaõ thu thaäp khaù nhieàu taøi lieäu veà thieàn phaùi naøy ñeå ghi cheùp laïi trong saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh. Thieàn sö Thöôøng Chieáu coù theå ñöôïc goïi laø ngöôøi khôûi ñaàu cho söï toång hôïp giöõa ba thieàn phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi, Voâ Ngoân Thoâng vaø Thaûo Ñöôøng vaø cuõng laø gaïch noái giöõa Phaät Giaùo ñôøi Lyù vaø Phaät Giaùo ñôøi Traàn. Ñòa vò cuûa oâng raát quan troïng. Ta haõy nhìn ñoà bieåu sau ñaây: 

(veõ bieåu ñoà)

Ba vò ñeä töû quan troïng cuûa Thöôøng Chieáu laø Thaàn Nghi, Thoâng Thieàn vaø Hieän Quang. 

Thaàn Nghi vôùi ñeä töû laø AÅn Khoâng ñaõ coù traùch nhieäm truyeàn laïi caùc taøi lieäu lòch söû Phaät Giaùo cuûa Thöôøng Chieáu, nhö caùc saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh vaø Nam Toâng Töï Phaùp Ñoà.

Thoâng Thieàn noái tieáp truyeàn thoáng Voâ Ngoân Thoâng truyeàn xuoáng cho Töùc Löï, roài ÖÙng Thuaän. Caùc ñeä töû cuûa ÖÙng Thuaän nhö Nhaát Toâng, Giôùi Minh, Giôùi Vieân, Tieâu Dieâu ñeàu laø nhöõng ngoâi sao saùng trong Phaät hoïc giôùi vaø ñeàu ñoùng goùp nhieàu cho neàn Phaät Giaùo Thoáng Nhaát ñôøi Traàn. Hoï laø nhöõng ngöôøi cuûa theá heä cuoái cuøng cuûa thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng. 

Thieàn sö Hieän Quang khai sôn nuùi Yeân Töû môû ñaàu cho thieàn phaùi Truùc Laâm, neàn Phaät Giaùo Thoáng Nhaát ñôøi Traàn. 

Tröôùc heát ta haõy noùi veà thieàn sö Thöôøng Chieáu, ngöôøi coù theå ñaïi dieän ñöôïc cho ba thieàn phaùi cuoái ñôøi Lyù vaø gaïch noái giöõa neàn phaùt trieån ba-toâng-phaùi ñôøi lyù vaø neàn Phaät Giaùo moät-toâng-phaùi ñôøi Traàn.
 
 

Thöôøng Chieáu ngöôøi laøng Phuø Ninh, hoï Phaïm. Hoài chöa xuaát gia, oâng ñaõ töøng laøm quan döôùi trieàu vua Ly Cao Toâng, chöùc leänh ñoâ taøo ôû cung Quaûng Töø. Sau ñoù, oâng boû quan töôùc ñeå ñi xuaát gia döôùi söï höôùng daãn cuûa thieàn sö Quaûng Nghieâm, chuøa Tònh Quaû. Ñöôïc taâm truyeàn cuûa thieàn sö Quaûng Nghieâm, oâng ôû laïi chuøa Tònh Quaû theâm vaøi ba naêm ñeå haàu thaày, roài sau ñoù oâng lui veà moät ngoâi chuøa coå ôû laøng OÂng Maïc ñeå daïy hoïc troø. Naêm oâng rôøi chuøa Tònh Quaû coù leõ laø naêm 1190, bôûi vì saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh noùi thaåy oâng laø thieàn sö Quaûng Nghieâm tòchv aøo naêm aáy. Coù leõ oâng ñaõ ôû laïi haàu thaày ñeán khi thaày tòch. 

Sau ñoù khoâng laâu, thieàn sö Thöôøng Chieáu dôøi sang chuøa Luïc Toå, voán laø moät toå ñình raát xöa cuûa phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi; chuøa naøy ñöôïc thaønh laäp vaøo khoaûng theá kyû thöù taùm do thieàn sö Ñònh Khuoâng vaø ñeä töû laø thieàn sö Thoâng Thieàn taïo döïng. 

Söï kieän Thöôøng Chieáu cuûa thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng ñeán môû tröôøng daïy hoïc taïi chuøa Luïc Toå, moät toå ñình lôùn cuûa phaùi Tyø Ni Ña Löu Chi, cho ta thaáy raèng cao taêng cuûa phaùi sau naøy, sau thieàn sö Vieân Thoâng, ñaõ baét ñaàu thöa thôùt ñeán noãi söï giaùo hoùa Phaät phaùp taïi moät toå ñöôøng ñaõ phaûi nhôø ñeán moät thieàn sö thoäc phaùi Voâ Ngoân Thoâng. Ñaõ ñaønh coøn coù caùc vò cao taêng nhö Ñaïo Laâm, Tón Thieàn, Ñònh Höông vaø Y Sôn, nhöng caùc vò naøy cuõng coøn phaûi truï trì caùc toå ñöôøng khaùc cuûa moân phaùi. 

Chính vì haønh ñaïo taïi moät toå ñöôøng Tyø Ni Ña Löu Chi maø thieàn sö Thöôøng Chieáu ñaõ thu thaäp ñöôïc nhieàu taøi lieäu ñeå boå tuùc cho taäp söû lieäu Phaät Giaùo do thieàn sö Thoâng Bieän ñeå laïi hieän coù trong tay oâng. Ngoaøi coâng vieäc ñoù. Thöôøng Chieáu coøn vieát theâm moät taøi lieäu Phaät Giaùo khaùc laáy teân laø Nam Toâng Töï Phaùp Ñoà. Coøn taäp söû lieäu kia sau naøy trôû thaønh saùch Thuyeàn Uyeån Taäp Anh. Caû hai taøi lieäu naøy oâng ñaõ trao laïi cho ñeä töû laø Thaøn Nghi. Taïi chuøa Luïc Toå, soá moân ñoà ñeán thuï giaùo vôùi Thöôøng Chieáu caøng ngaøy caøng ñoâng ñaûo.
 
 

Thöôøng Chieáu chuû tröông söï tu hoïc chöùng ngoä caàn ñöôïc caên cöù treân moät neàn taâm hoïc vöõng chaõi môùi coù theå thaønh töïu ñöôïc. OÂng noùi: "Ngöôøi tu ñaïo neáu bieát roõ veà taâm minh thì seõ phí söùc ít maø deã thaønh coâng. Ngöôøi tu ñaïo neáu khoâng bieát gì veà taâm mình thì seõ phí söùc ít maø deã thaønh coâng. Ngöôøi tu ñaïo neáu khoâng bieát gì veà taâm mình thì phí coâng voâ ích". Thaáy ñöôïc taâm mình laø ôû ñaây laø thaáy ñöôïc söï lieân heä giöõa chuû theå vaø ñoái töôïng nhaän thöùc. Taâm hoïc ôû ñaây coù nghóa gaàn nhö taâm lyù hoïc, ñoù laø Duy thöùc hoïc. Moät vò ñeä töû Thöôøng Chieáu caâu hoûi sau ñaây: "Khi chuû theå nhaän thöùc vaø ñoái töôïng nhaän thöùc xuùc tieáp nhau thì söï vieäc xaûy ra theá naøo?" (Vaät ngaõ phan duyeân thôøi nhö haø?). Thöôøng Chieáu ñaùp, trong tinh thaàn chính thoáng cuûa Duy Thöùc hoïc: "Khi aáy, caû chuû theå vaø ñoái töôïng nhaän thöùc khoâng coøn. Taâm thöùc cuûa ta voâ thöôøng, thay ñoåi sinh dieät töøng saùc na, thì laøm sao coù moät chuû theå thöôøng taïi maø tieáp xuùc vôùi ñoái töôïng? Tuy vaäy, sinh laø caùc hieän töôïng sinh, dieät laø caùc hieän töôïng dieät; coøn ñoái töôïng chöùng ngoä thì khoâng bao giôø sinh dieät"(Vaät ngaõ löôõng vong! Taâm tính voâ thöôøng, dò sinh dò dieät, saùt-na baát ñình, thuøy thò phan duyeân? Sinh vi sinh vaät, dieät vi dieät vaät, bæ phaùp sôû ñaéc thöôøng voâ sinh dieät).
 
 

Trong caâu noùi treân, Thöôøng Chieáu cho ta thaáy raèng söï chöùng ñaïo khoâng phaûi ñöôïc thöïc hieän treân lieân heä chuû theå vaø ñoái töôïng cuûa nhaän thöùc, bôûi caû hai ñeàu sinh dieät khoâng ngöøng. Neáu söï chöùng ñaéc maø cuõng sinh dieät nhö theá ñaâu coù söï chöùng ñaéc. Cho neân ñöøng tìm quaû vò giaùc ngoä nhö moät ñoái töôïng nhaän thöùc; quaû vò giaùc ngoä phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay trong töï theå cuûa taâm. Moïi tìm caàu beân ngoaøi ñeàu voâ hieäu. 

Ñieàu naøy coøn roõ raøng hôn nöõa khi Thöôøng Chieáu traû lôøi moät ngöôøi ñeä töû hoûi veà phaùp thaân. 

Thaân tuy soáng treân ñôøi

Taâm laø nhö lai taïng

Chieáu raïng caû möôøi phöông

Nhöng tìm thì bieät daïng.

(Taïi theá vi nhaân thaân

Taâm vi nhö lai taïng

Chieáu dieäu thaû voâ phöông

Taàm chi caùnh tuyeät khoaùng)

Phaùp thaân hay töï tính giaùc ngoä voán hieän höõu traøn ñaày: bieát môû con maét voâ phaân bieät maø nhìn thì söï thöïc chöùng ñöôïc hieän höõu traøn ñaày ñoù. Nhöng neáu coù chuû ñònh ñi tìm noù nhö moät ñoái töôïng thì töï nhieân noù bieät taêm bieät daïng. Moät hoâm moät ñeä töû laø cö só Thoâng Sö hoûi oâng: "Laøm sao chöùng ñaéc ñöôïc Phaät phaùp?". Thöôøng Chieáu traû lôøi: "Phaät phaùp khoâng theå chöùng ñaéc ñöôïc. Chö Phaät ñeàu ñaõ tu hoïc treân caên baûn chö phaùp baát khaû ñaéc aáy".
 
 

Khi oâng gaàn maát,vò ñeä töû lôùn laø Thaàn Nghi hoûi: "Nhöõng nhaân vaät nhö sö phuï maø khi thôøi tieát ñeán cuõng phaûi tuøy tuïc cheát ñi nhö vaäy nhö ngöôøi thöôøng sao?", Thöôøng Chieáu hoûi; "Ngöôi thaáy ñöôïc ai laø keû khoâng tuøy tuïc naøo?". Thaàn Nghi:" Boà Ñeà Ñaït Ma laø moät. OÂng ta khoâng cheát maø chæ löôùt bieån trôû veà AÁn Ñoä". Thöôøng Chieáu: "Ñoù chæ chaúng qua laø choù suûa boùng thoâi". Thaàn nghi hoûi: "Vaäy hoøa thöôïng coù tuøy tuïc khoâng?". Thöôøng Chieáu noùi: "Ta cuõng tuøy tuïc". Thaàn Nghi hoûi: "Taïi sao laïi nhö theá?" Thöôøng Chieáu traû lôøi: "Ñeå cho gioáng vôùi keû khaùc", nhôø caâu naøy maø Thaàn Nghi tænh ngoä. 

Sau naøy Thaàn Nghi hoûi thaày: " Con ôû vôùi hoøa thöôïng ñaõ nhieàu naêm, nhöng chöa bieát thuû truyeàn cuûa toâng phaùi ta laø ai, xin ngaøi chæ daïy thöù böïc truyeàn thöøa ñeå keû haäu hoïc bieát ñöôïc nguoàn goác". Thöôøng Chieáu lieàn laáy taäp taøi lieäu lòch söû cuûa Thoâng Bieän bieân taäp vaø baûn ghi cheùp caùc toâng phaùi cuøng nhöõng theá heä truyeàn thöøa trao cho Thaàn Nghi. Thaàn Nghi xem qua hoûi: "Taïi sao hai heä phaùi Ñaïi Ñieân vaø Baùt Nhaõ khoâng ñöôïc cheùp vaøo ñaây?". Thöôøng Chieáu: " Ñoù laø yù cuûa Thoâng Bieän. Thoâng Bieän ñaõ nghó kyõ neân môùi quyeát ñònh nhö theá". 

Sau naøy Thaàn Nghi trao laïi caùc taøi lieäu lòch söû Phaät Giaùo treân cho ñeä töû laø AÅn Khoâng. 

Thöôøng Chieáu coù ba ngöôøi ñeä töû xöùng ñaùng: Thieàn sö Hieän Quang ngöôøi seõ khai sôn thieàn phaùi Yeân Töû ñôøi Traàn: thieàn sö Thaàn Nghi, ngöôøi ñaõ truyeàn laïi taøi lieäu lòch söû Phaät Giaùo Vieät Nam; vaø cö só Thoâng Sö, ngöôøi ñaõ ñaøo taïo neân thieàn sö Töùc Löï. Thöôøng Chieáu coù coâng nhieàu trong vieäc dung hôïp ba thieàn phaùi phaùt trieån ñôøi Lyù vaø thaâu thaäp nhieàu taøi lieäu veà caùc thieàn phaùi naøy. Tieác raèng Nam Toâng Töï Phaùp Ñoà hieän nay chöa tìm ra ñöôïc. Coù leõ taùc phaåm naøy maát haún. OÂng laø ngöôøi coù ñaïo hoïc uyeân thaâm. Baøi keä oâng ñoïc tröôùc luùc laâm chung bieåu loä ñöôïc phong thaùi cuûa ngöôøi ñaõ giaûi thoaùt, tìm thaáy raèng thöïc höõu traøn ñaày kia khoâng nôi ñaâu vaø khoâng luùc naøo khoâng phaûi laø queâ höông mình: 

Ñaïo voán khoâng nhan saéc

Maø ngaøy caøng gaám hoa

Trong ba ngaøn coõi aáy

Ñaâu chaúng phaûi laø nhaø?

(Ñaïo baûn voâ nhan saéc

Taân tieân nhaät nhaät khoa

Ñaïi thieân sa giôùi ngoaïi

Haø xöù baát vi gia?)
 
 

Vò toå khai sôn chuøa Hoa Yeân ôû nuùi Yeân Töû laø thieàn sö Hieän Quang, ñeä töû cuûa thieàn sö Thöôøng Chieáu chuøa Luïc Toå. Nhöng Hieän Quang khoâng phaûi chæ laø ngöôøi truyeàn thöøa toâng chæ cuûa Thöôøng Chieáu phaùi Voâ Ngoân Thoâng. OÂng coøn hoïc vôùi thieàn sö Trí Thoâng chuøa Thaùnh Quaû vaø thieàn sö Phaùp Giôùi ôû nuùi Uyeân Tröøng, phuû Ngheä An nöõa. Ta khoâng roõ thieàn sö Trí Thoâng vaø Phaùp Giôùi thuoäc giaùo heä naøo, ta chæ bieát aûnh höôûng cuûa hoï treân thieàn sö Hieän Quang coù theå coøn quan troïng hôn caû aûnh höôûng cuûa Thöôøng Chieáu, bôûi luùc Thöôøng Chieáu vieân tòch thì Hieän Quang môùi coù hai möôi moát tuoåi, chöa thoï tyø kheo giôùi vaø "chöa kòp coù thì giôø suy cöùu veà toâng chæ thieàn moân" (Thuyeàn Uyeån Taäp Anh ). 

Sau khi Thöôøng Chieáu vieân tòch, Hieän Quang thaáy söùc hoïc cuûa mình veà thieàn keùm coûi quaù, töï than raèng: ta cuõng nhö ñöùa con cuûa ñaïi phuù gia, khi cha meï coøn soáng thì khoâng bieát trong nhaø ñaày chaâu baùu, khi cha meï cheát thì trôû neân baàn cuøng ngheøo khoå". Hieän Quang lieàn ñi chu du trong giôùi thieàn laâm ñeå caàu tham hoïc, gaëp ñöôïc thieàn sö Trí Khoâng chuøa Thaùnh Quaû nhôø moät caâu noùi cuûa oâng naøy maø taâm tö khai saùng. Hieän Quang daùng ngöôøi vaø veû maët thanh tuù, gioïng noùi eâm aùi. Vì Hoa Döông coâng chuùa hay lui tôùi cuùng döôøng neân oâng bò ngöôøi ta noùi ra noùi vaøo. Do ñoù oâng boû vaøo nuùi Uyeân Tröøng theo Phaùp Gôùi thieàn sö, thoï giôùi tyø kheo ñeå tu hoïc. OÂng noùi: "Neáu ta khoâng laáy nhaãn nhuïc laøm aùo giaùp vaø tinh taán laøm khí giôùi, thì ta khoâng theå naøo phaù ñöôïc ma quaân phieàn naõo vaø ñaït ñöôïc quaû giaùc ngoä voâ thöôïng". Sau moät thôøi gian tu hoïc taïi ñaây, khoâng muoán nhaän cuùng döôøng cuûa tín thí nöõa, oâng vaøo röøng soáng trong möôøi naêm. Veà sau, oâng vaøo nuùi Töø Sôn laøm am cö truù. Ñi kinh haønh trong röøng oâng mang theo bao vaûi; ñeán nôi thích hôïp oâng traûi bao ra ngoài thieàn, loaøi daõ thuù thaáy oâng khoâng heà xuùc phaïm. Vua Lyù Hueä Toâng nghe tieáng cho ngöôøi ñi môøi oâng. OÂng cho ñeä töû traû lôøi nhö sau: "Baàn ñaïo sinh treân ñaát cuûa vua, aên loäc cuûa vua, ôû trong nuùi thôø Phaät ñaõ laâu naêm, coâng ñöùc chöa thaønh töïu, raát laáy laøm hoå theïn. Nay neáu veà thaêm vua, thì chaúng coù ích gì cho vieäc trò an cuûa vua maø laïi coøn bò chuùng sinh baøi baùng. Huoáng chi baây giôø Phaät phaùp ñang höng thònh, caùc baäc sö töôïng trong ñaïo nhieàu ngöôøi ñang tuï taäp ôû kinh ñoâ dieän caùc, moät oâng thaày tu thoâ laäu aùo draùch trong nuùi veà kinh laøm gì?". Noùi roài quyeát khoâng xuoáng nuùi. Khoâng bieát Hieän Quang ñeán khai sôn Yeân Töû naêm naøo. Moät hoâm coù moät vò taêng hoûi oâng; "Hoøa thöôïng laâu naøy laøm gì trong nuùi?" OÂng ñaùp: 

Theo Höùa Do ngöôøi cuõ

Ñaâu bieát maáy xuaân roài?

Voâ vi nôi khoaùng daõ

Laøm ngöôøi töï taïi thoâi!

(Naù dó Höa Do ñöùc

Haø tri theá kyû xuaân?

Voâ vi cö khoaùng daõ

Tieâu dieâu töï taïi nhaân)

Naêm 1220, töùc naêm Taân tî, nieân hieäu Kieán Gia thöù 11, thieàn sö ngoài treân moät phieán thaïch ñoïc moät baøi keä sau ñaây tröôùc khi tòch: 

Phaùp huyeãn ñaõ laø huyeãn

Tu huyeãn cuõng laø huyeãn

Lìa ñöôïc hai huyeãn aáy

Laø lìa ñöôïc moïi huyeãn

(Huyeãn phaùp giai thò huyeãn

Huyeãn tu giai thò huyeãn

Nhò huyeãn giai baát töùc

Töùc thò tröø chö huyeãn)

Laø toå khai sôn chaøu Hoa Yeân nuùi Yeân Töû, Hieän Quang ñöôïc xem nhöa laø ngöôøi ñích thöïc saùng laäp truyeàn thoáng Yeân Töû. Truyeàn thoáng naøy sau laáy teân laø Truùc Laâm. Traàn Nhaân Toâng, thuoäc theá heä thöù saùu phaùi Yeân Töû, laáy hieäu laø Truùc Laâm ñaàu ñaø.
 
 

Saùch Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö goïi vò thieàn sö treân nuùi Yeân Töû maø Thaùi Toâng leân tham yeát laø Phuø Vaân, baïn cuõ cuûa Thaùi Toâng. Ñieàu naøy sôï sai, bôûi vì Phuø Vaân laø hieäu cuûa thieàn sö Tónh Löï, thuoác theá heä thöù 10 cuûa thieàn phaùi Yeân Töû, ñeä töû cuûa thieàn sö An Taâm, truø trì chuøa Hoa Yeân. Trong baøi töïa Thieàn Toâng Chæ Nam, Thaùi Toâng chæ goïi vò thieàn sö nuùi Yeân Töû laø Truùc Laâm ñaïi sa moân, toân xöng laø quoác sö, maø khoâng bao giôø goïi laø oâng Phuø Vaân quoác sö. Vò thieàn sö naøy laø ñeä töû cuûa Hieän Quang, maø theo Thuyeàn Uyeån Taäp Anh coù phaùp danh laø Ñaïo Vieân; saùch Thaùnh Ñaêng Luïc, saùch Yeân Töû Sôn Truùc Laâm Traàn Trieàu Thieàn Toâng Baûn Haïnh vaø taøi lieäu truyeàn thöøa chuøa Hoa Yeân (theo hoøa thöôïng Phuùc Ñieàn) ñeàu noùi teân thieàn sö laø Vieân Chöùng. Vieân Chöùng hay Ñaïo Vieân hay Truùc Laâm quoác sö cuõng laø moät ngöôøi. Thieàn sö Hieän Quang tich naêm 1220, luùc vua Thaùi Toâng môùi leân 3 tuoåi, thaønh thöû Hieän Quang khoâng phaûi laø ngöôøi vua gaëp treân nuùi. Ñaïo Vieân thieàn sö laøm leã an taùng thaày treân nuùi Yeân Töû; naêm thaày maát, Ñaïo Vieân ít ra cuõng 20 tuoåi. Noùi Ñaïo Vieân laø baïn cuõ cuûa Thaùi Toâng e cuõng khoâng ñuùng, bôûi vì hoài taùm tuoåi Thaùi Toâng ñaõ laøm vua. Hôn nöõa, trong baøi töïa Thieàn Toâng Chæ Nam, Ñaïo Vieân ñaõ duøng tieáng laõo taêng ñeå töï chæ mình. Saùch Traàn Trieàu Thieàn Toâng Baûn Haïnh cuõng noùi Ñaïo Vieân laø "laõo taêng thaày giaø". Vaäy lieân heä giöõa hai ngöôøi laø lieân heä thaày troø maø khoâng phaûi laø baïn höõu. 

Vaøo khoaûng naêm 1248, Truùc Laâm coù xuoáng kinh sö theo lôøi môøi cuûa vua Thaùi Toâng ñeå kieåm ñieåm laïi caùc boä kinh vaø luïc tröôùc khi ñem khaéc baûn goã ñeå aán loaùt phaùt haønh. Vua Thaùi Toâng thænh oâng ôû laïi chuøa Thaéng Nghieâm, toân xöng laø quoác sö. Vua cuõng trình oâng moät taùc phaåm oâng vöøa môùi vieát teân laø Thieàn Toâng Chæ Nam. OÂng khen ngôïi vaø khuyeân neân khaéc baûn ñeå in luoân trong dòp aáy. 

Naêm 1236 khi vua Thaùi Toâng boû leân nuùi Yeân Töû ñònh ñi tu, Truùc Laâm quoác sö hoûi vua muoán tìm gì maø leân nuùi. Vua noùi chæ muoán ñi tìm thaønh Phaät. OÂng noùi: "Trong nuùi voán khoâng coù Phaät, Phaät ôû trong taâm ta. Neáu taâm ta laéng laïi vaø trí tueä xuaát hieän thì ñoù chính laø Phaät. Neáu beä haï giaùc ngoä ñöôïc chaân lyù aáy thì töùc khaéc thaønh Phaät ngay taïi choã, khoâng phaûi ñi tìm cöïc nhoïc beân ngoaøi (baøi töïa Thieàn Toâng Chæ Nam). 

Khuyeân Thaùi Toâng trôû veà nhaäm nhieäm vuï trò daân, thieàn sö noùi: "Ñaõ laøm vua thì khoâng coøn coù theå theo yù thích rieâng mình nöõa. phaûi laáy yù muoán cuûa daân laøm yù muoán cuûa mình; phaûi laáy loøng daân laøm loøng cuûa mình. Nay daân muoán vua veà maø vua khoâng veà thì laøm sao ñöôïc?" Thieàn sö buoäc vua trôû veà vôùi boån phaän baèng moät lyù luaän ñanh theùp. Nhöng oâng an uûi: tuy vaäy, vua vaãn coù theå laøm ngheà trò daân vöøa tu hoïc Phaät phaùp. Thieàn aân caàn daën vua ñöøng queân hoïc Phaät vaø tham thieàn. 

Khoâng bieát sau khi hoaøn taát vieäc in kinh, Truùc Laâm quoác sö coù löu laïi kinh sö moät thôøi gian tröôùc khi veà nuùi hay khoâng. AÛnh höôûng cuûa oâng khoâng nhöõng lôùn lao treân söï tu hoïc cuûa Traàn Thaùi Toâng maø treân nhieàu maët khaùc nöõa. Ít ra oâng oâng cuõng ñaõ ñoùng goùp veà phöông dieän vaên hoùa trong vieäc san ñònh vaø aàn haønh kinh luïc, vaø ñaõ coáng hieán cho ñôøi theâm moät vò ñeä töû xuaát saéc laø Ñaïi Ñaêng quoác sö ngöôøi ñaõ aûnh höôûng nhieàu tôùi tö töôûng thieàn phaùi Truùc Laâm sau naøy.
 
 

Ñaïi ñaêng quoác sö thuoäc theá heä thöù ba truyeàn thoáng Yeân Töû, anh em ñoàng sö vôùi Traàn Thaùi Toâng. Hieän ta khoâng coù taøi lieäu naøo veà tö töôûng vaø thi vaên cuûa Ñaïi Ñaêng. Ta chæ bieât theo Thaùnh Ñaêng Luïc vaø Traàn Trieàu Thieàn Toâng Baûn Haïnh raèng tuy tieáp nhaän truyeàn thöøa phaùi Yeân Töû nhöng oâng cuõng tieáp nhaän truyeàn thöøa Laâm Teá do thieàn sö Thieân Phong töø Trung Hoa ñöa qua. Thieân Phong töø Chöông Tuyeân ñeán, thuoäc veà thieàn phaùi Laâm Teá. Hueä Nguyeân trong baøi Löôïc Daãn Thieàn Phaùi Ñoà in ôû ñaàu saùch Thöôïng Só Ngöõ Luïc noùi raèng Thieân Phong laø cö só. Traàn Trieàu Thieàn Toâng Baûn Haïnh¸, noùi oâng laø "thaày nöôùc ngoaøi" vaø trí tueä cao taøi kinh lòch chö bang". Khi Thieân Phong ñeán Vieät Nam, vua Thaùi Toâng nghe tieáng lieàn môøi ñeán vieän Taû Nhai, hoäi hoïp caùc baäc thieän tri thöùc laïi ñeå cduøng tham hoïc. Trong soá nhöõng baäc "Kyø Ñöùc" tham döï caùc buoåi hoïc taäp naøy chaéc chaén ñaõ coù Ñaïi Ñaêng. Luùc naøy Ñaïi Ñaêng ñaõ ñöôïc Truùc Laâm quoác sö göûi veà kinh thaønh haønh ñaïo. Trong soá nhöõng ngöôøi nghe Thieàn Phong giaûng ñaïo. Ñaïi Ñaêng laø ngöôøi ñöôïc Thieân Phong chính thöùc truyeàn cho taâm aán. Moät trong nhöõng ñeä töû xuaát saéc cuûa Ñaïi Ñaêng laø Lieãu Minh quoác sö.
 
 

Tieâu dieâu thieàn sö thuoäc theá heä thöù tö truyeàn thoáng Yeân Töû. OÂng laø hoïc troø Ñaïi Ñaêng, ñoàng thôøi cuõng ñaéc phaùp vôùi thieàn sö ÖÙng Thuaän cuûa thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng. Cuøng hoïc ÖÙng Thuaän trong theá heä oâng coøn coù caùc thieàn sö Giôùi Minh, Giôùi Vieân vaø Nhaát Toâng quoác sö. Tieâu Dieâu laø thaày cuûa Tueä Trung thöôïn só, moät trong nhöõng caây ñuoác saùng nhaát cuûa thieàn hoïc ñôøi Traàn. 

Hueä Nguyeân, ngöôøi san ñònh saùch Thöôïng Só Ngöõ Luïc naêm 1763, noùi raèng Tieâu Dieâu, thaày cuûa Tueä Trung, laø ngöôøi Trung Hoa qua Vieät Nam truyeàn ñaïo. Söï thöïc thì khoâng phaûi theá. Tieâu Dieâu laø ngöôøi Vieät Nam, ñeï töû cuûa ÖÙng Thuaän phaùi Voâ Ngoân Thoâng, ñoàng thôøi cuõng laø ngöôøi thöøa keá thieàn sö Ñaïi Ñaêng, toå thöù bachuøa Hoa Yen nuùi Yeân Töû. söï kieän Tieâu Dieâu ñaéc phaùp vôùi ÖÙng Vöông ñöôïc noùi ñeán trong Thuyeàn Uyeån Taäp Anh, nhöng Hueä Nguyeân khoâng ñöôïc ñoïc taùc phaåm naøy. chính vì maëc caûm cho raèng toå sö Trung Hoa môùi gioûi vaø môùi chính thoáng neân oâng ñaõ cho raèng Tieâu Dieâu, thaày cuûa Tueä Trung phaûi laø ngöôøi Taøu. Khoâng ñöôïc ñoïc Thuyeàn Uyeån Taäp Anh neân trong baøi Löôïc Daãn Thieàn Phaùi Ñoà (ñaàu trang Thöôïng Só Ngöõ Luïc) oâng ñaõ vieát nhöõng gioøng mô hoà sau ñaây veà thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng: "Thieàn phaùi truyeàn vaøo nöôùc ta khoâng bieát ngöôøi nhaän laõnh ñaàu tieân laø ai, chæ bieát Thieàn Nguyeät truyeàn cho Nguyeãn Thaùi Toâng roài laàn xuoáng Ñònh Höông tröôûng laõo, Vieân Chieáu, Ñaïo Hueä, sau ñoù coøn laàn löôït trao truyeàn, nhöng teân tuoåi caùc ngaøi luùc aån, luùc hieän khoù nhaän ra manh moái". Ta thaáy Hueä Nguyeân nhaéc ñeán teân moät soá caùc vò thieàn sö phaùi Voâ Ngoân Thoâng nhöng khoâng bieát gì veà nguyeân uûy cuûa thieàn phaùi naøy. 

Thieàn sö Tieâu Dieâu coøn ñöôïc goïi laø Phuùc Ñöôøng ñaïi sö, cö truù ôû Phuùc Ñöôøng tònh xaù. Khoâng bieát tònh xaù naøy ôû ñaâu. Coù theå laø treân nuùi Yeân Töû. Tueä Trung thöôïng só coù moät baøi thô "Leân thaêm thieàn sö Tieâu Dieâu ôû Phuùc Ñöôøng tònh xaù" vaø moät baøi thô "Caûnh vaät Phuùc Ñöôøng" trong ñoù coù caâu "Thaû hyû laâm thaâm thoaïi thuù taøng" (vui choán röøng saâu trong ñoù coù aån nhieàu loaïi thuù laønh). Tuïe Trung laø moät tay cöï phaùch trong röøng thieàn nhöng ñoái vôùi thieàn sö Tieâu Dieâu raát möïc cung kinh khaâm phuïc. Trong baøi "Leân Thaêm Thieàn Sö Tieâu Dieâu ôû Phuùc Ñöôøng" oâng noùi: 

Cho hay Phaät soáng traàn gian ñaáy

Sen nôû treân loø röïc löûa hoàng.

(Tu tri theá höõu nhaân trung Phaät

Höu quaùi loâ khai hoû lyù lieân)

Tuy Hueä Tueä laø phaùp töû chính thöùc cuûa Tieâu Dieâu, truø trì chuøa Yeân Töû, nhöng chính Tueä Trung thöôïng só môùi laø hoïc troø xuaát saéc nhaát cuûa Tieâu Dieâu vaäy. Nhöng tröôùc khi noùi ñeán Tueä Trung, ta haõy noùi ñeán Traàn Thaùi Toâng vaø söï nghieäp Phaät hoïc cuûa vua naøy.